Biyom Nedir?
Yerkürenin iklim kuşaklarına bağlı olarak geniş coğrafik bölgelerde bulunan ve ekosistemleri kapsayan alanlara biyom denir. Biyomlar geniş bir bölgeyi ya da bir kıtanın belirli bir parçasını kapsayacak ölçüde geniş olan bir ekosistem gibi düşünülebilir.
Bitki ve Hayvanların Yeryüzündeki Dağılımını Etkileyen Faktörler
Canlıların coğrafik dağıtımını etkileyen faktörler biyocoğrafyanın alanına girer. Bu faktörler aşağıda verilmiştir.
Türün dağılımı: Bir organizmanın bulunduğu alandan, üreyebileceği başka bir alana yayılmasıdır. Yeni bir alana yerleşmede fiziksel çevre koşulları ve biyolojik çevre özellikleri önemlidir.
Davranış ve habitat seçimi: Canlılar kendi yaşam şartlarına uygun koşullara sahip alanlarda dağılış gösterir. Ortam koşullarının değişmesi durumunda ya yeni ortama uyum sağlamaya çalışır ya da o ortamdan göç eder.
Biyotik faktörler: Canlıların birbirleriyle olan ilişkisi ve koevrim yeryüzündeki dağılımlarında oldukça önemlidir.
Abiyotik faktörler: Sıcaklık su, rüzgâr ve güneş ışığı gibi iklim koşulları, kara parçasının büyüklüğü, kayalar ve topraklardaki bölgesel farklılıklar, okyanus akıntıları ve sıradağlar gibi fiziksel çevre koşulları bitki ve hayvanların yeryüzündeki coğrafik dağılışlarını doğrudan etkiler.
Dünyadaki Başlıca Karasal ve Sucul Biyomların Özellikleri
Sıcaklık, su, ışık ve rüzgâr bir bölgede hüküm süren hava koşulları olan iklimin ana elemanlarıdır. Bu dört abiyotik faktör biyomların yayılışını belirler.
1. Karasal Biyomlar
Karasal biyomların coğrafik yayılışı, büyük ölçüde, iklimdeki bölgesel değişiklikler üzerine dayanır. İklimin yeryüzündeki enlemlere göre olan dağılış modeli, aynı zamanda biyomların da enlemlere göre olan dağılış modellerini belirler.Karasal biyomlar sıklıkla, temel fiziksel ya da iklimsel özelliklere göre ve sahip oldukları baskın bitki örtüsüne göre isimlendirilirler. Karasal biyomlar; orman, çöl ve çayır biyomları olarak gruplandırılır.
Orman Biyomları
Bu biyomların en önemli özelliği dikey tabakalaşmadır. Bitkilerin biçimi ve büyüklükleri tabakalaşmayı büyük ölçüde belirler. Dikey tabakalaşma, hayvanlar için çok farklı habitatlar sağlar.
- Tropikal Yağmur Ormanları: Yoğun yağışa ve yük-sek nem oranına sahiptir. Bu özellik bu biyomdaki biyolojik çeşitliliğin artmasını sağlamıştır. Fotoperiyot ve sıcaklığın hemen hemen sabit olduğu ekvator çevresi bu biyomun alanıdır.
- Ilıman Bölge Yaprak Döken Ormanları: Orta enlemler boyunca yer alan geniş yapraklı, iri gövdeli, kısa boylu ve kışın yaprak döken ağaçlardan oluşur.
- İğne Yapraklı Ormanlar: Yüksek enlemler ve yüksek rakımda yer alan bu biyom kuzeydeki kozalaklı ormanı (tayga) kapsayan en geniş karasal biyomdur. Tayga, uzun süren soğuk ve karlı kış mevsimleri ve kısa yaz mevsimleriyle tanınır.
Yazların sıcak ve kurak, kışların soğuk geçtiği iklim bölgelerindeki otlarla kaplı alanlardır. Yağışlar çölleşmeye izin vermez, ancak orman oluşumu için yetersiz kalır.
Çöl Biyomları
Yağışların seyrek ve az olduğu, toprak sıcaklığının 60 °C nin üzerine çıkabildiği çok kurak alanlardır. Bu biyomda su depolama özelliği olan kaktüsler ve kökleri derinlere uzanan çalılar bulunur.
Tundra
Arktik tundra, kalıcı olarak donmuş durumdaki toprak tabakası, şiddetli soğuk ve kuvvetli rüzgârlar ile karakterize edilir. Bitkiler kısa boylu çalılar ya da hasır formlarındadır.
2. Sucul Biyomlar
Sucul biyomlar alan olarak biyosferin en büyük kısmını oluştururlar. Çoğunlukla ışık geçirgenliğine, sıcaklığ’a, kıyıya olan uzaklığına ve komünite yapısına göre dikey olarak tabakalaşır.
Tatlı Su Biyomları
Tatlı su biyomlarının, durgun su kütleleri (göller ve gölcükler) ve hareketli su kütleleri (nehirler ve akarsular) olmak üzere iki genel sınıfı vardır. Birçok gölde organizma komüniteleri suyun derinliğine, kıyıya uzaklığına göre yayılış gösterir.
Akarsular ve nehirler, sürekli olarak bir yönde akan su kütleleridir. Akarsuların başlangıç kısmında su, genellikle soğuk ve temizdir. Akarsu biyomlarının besin maddesi içeriği, büyük ölçüde akarsuyun üzerinden aktığı arazi ve bitki örtüsü tarafından belirlenir. Sulak alanlar; toprakları suya doymuş bataklıklar, sazlıklar, turbalıklar, sulak çayırlar ve denizlerin altı metre derinliğine kadar olan kesimleri kapsar. Ekolojik bakımdan sulak alanlar en zengin biyomlar arasında yer alır. Çok çeşitli omurgasız hayvan topluluklarını ve çok çeşitli kuş türlerini barındırırlar.
Tuzlu Su Biyomları
Okyanuslar ve denizler tuzlu su biyomlarını oluşturur. Bu biyomlar yer kürenin %70 ini kapsar. Bu biyomlarda komünitenin yapısını, dalgalar, gelgitler, akıntılar, tuzluluk, basınç ve ışık yoğunluğu gibi fiziksel etmenler belirler. Bu biyomlarda tür çeşitliliği kıyıya yakın bölgelerde daha fazladır. Canlılar; kıyıya olan uzaklığa, suyun derinliğine ve ışık geçirgenliğine göre dağılım gösterir.
0 yorum: